30/08/2021
Nhằm trao đổi và thảo luận về lợi ích, hiện trạng cũng như khó khăn trong triển khai lắp đặt điện mặt trời mái nhà tại các khu công nghiệp (KCN) trên cả nước, qua đó tìm ra giải pháp phù hợp để thúc đẩy sản xuất xanh tại Việt Nam, ngày 30/8/2021, tại Hà Nội, Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp (Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam - VCCI) phối hợp với Trung tâm Phát triển Sáng tạo xanh (GreenID) tổ chức Chương trình Tọa đàm trực tuyến “Điện mặt trời mái nhà KCN: Tháo gỡ những bất cập trong triển khai lắp đặt”.
Hiện nay, triển khai thi công hệ thống điện áp mái trong KCN đang gặp rất nhiều khó khăn do các yêu cầu liên quan đến thủ tục pháp lý, cấp phép đầu tư và xây dựng. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp phải lập lại báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) khi triển khai lắp đặt về điện áp mái trên văn phòng, nhà xưởng... Những quy định này đã khiến nhiều nhà đầu tư lo lắng, tạm dừng triển khai vì chưa có hướng dẫn cụ thể từ các Bộ, ngành.
Hướng tới mục tiêu hoàn thiện “Chứng chỉ xanh” trong KCN, nhiều chủ đầu tư KCN đang nỗ lực thực hiện chiến lược phát triển kinh doanh sản xuất gắn với BVMT. Đặc biệt, năng lượng mặt trời có nhiều lợi ích, với thiết kế, lắp đặt, vận hành dễ dàng, đã được nhiều doanh nghiệp lựa chọn đầu tư để đạt được tối đa điểm trong hệ thống đánh giá. Thậm chí, một số ngành nghề đặc thù như gia công dệt may, da giày, chế biến gỗ… các Tập đoàn đa quốc gia bắt buộc nhà máy gia công tại Việt Nam, dù chưa đạt được Chứng chỉ xanh đều phấn đấu mục tiêu lắp đặt hệ thống điện năng lượng mặt trời để đáp ứng tiêu chí tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Tuy nhiên, các doanh nghiệp tại các KCN đang gặp rất nhiều khó khăn bởi những yêu cầu, điều kiện mới phải thực hiện, chẳng hạn như, ngoài quy định không cho tiếp nhận số dư công suất của điện mặt trời mái nhà lên lưới, các doanh nghiệp còn gặp rào cản mới về thủ tục cần bổ sung như: Giấy phép xây dựng, Giấy phép phòng cháy chữa cháy, lập lại báo cáo ĐTM... Bên cạnh đó, các nhà đầu tư cho biết; ngoài những rào cản về thủ tục hành chính gây khó khăn trong việc lắp đặt hệ thống điện mặt trời mái nhà tại các khu chế xuất - KCN (KCX - KCN). Thì thời điểm này, Chính phủ vẫn chưa công bố giá FIT3, ảnh hưởng rất lớn đến nhu cầu và quyết định đầu tư của doanh nghiệp vì không thể tính toán chính xác hiệu quả đầu tư và thời gian hoàn vốn. Đặc biệt, việc lắp đồng hồ (công tơ) 2 chiều và ký thỏa thuận đấu nối với Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) vẫn chưa có hướng dẫn cụ thể.
Theo phản ánh từ phía doanh nghiệp, đầu tư lắp đặt hệ thống điện năng lượng mặt trời là một khoản đầu tư rất lớn, phải có quyết định phê duyệt của nhiều cấp trong doanh nghiệp, thậm chí phải đến thẩm quyền của Tập đoàn mẹ ở chính quốc, vì vậy, việc tìm hiểu các chính sách, hướng dẫn của Chính phủ, các Bộ, ngành có liên quan để làm đúng và đầy đủ là điều bắt buộc. Song, bất cập, tồn tại là một số chính sách, hướng dẫn của các Bộ, ngành chưa rõ ràng, chưa có thủ tục - quy trình thực hiện hoặc chưa dứt khoát là doanh nghiệp có phải đề nghị để được cấp giấy phép hoặc miễn giấy phép có liên quan hay không? Khiến cho doanh nghiệp không những do dự ra quyết định đầu tư mà cả công ty quản lý hạ tầng hay ban quản lý cũng khó khăn trong việc hướng dẫn hoặc phản hồi ý kiến cho doanh nghiệp.
Các đại biểu tham dự Tọa đàm
Các đại biểu tham dự Tọa đàm đã được nghe tham luận về: Lợi ích của điện mặt trời mái nhà cho KCN từ góc nhìn của doanh nghiệp; Thuận lợi và khó khăn trong việc lắp đặt điện mặt trời mái nhà KCN… Theo đó, vấn đề khó khăn nhất trong việc lắp đặt điện mặt trời mái nhà KCN hiện nay là cơ chế chính sách của Nhà nước và tập đoàn EVN. Cụ thể, từ tháng 6/ - 31/12/2020 tuy trong điều kiện dịch bệnh Covid-19 với 3 lần bùng phát nhưng mọi hoạt động vẫn khả quan và đạt hiệu quả. Đầu năm 2021, chương trình điện mặt trời đứng chựng, chờ cơ chế, chính sách Nhà nước. Trong đó, nhiều quy định ràng buộc “manh nha” phát sinh: Lắp đặt điện mặt trời mái nhà, điện năng của Khu và điện năng của Nhà máy tăng lên hoặc thay đổi, phải làm lại ĐTM? Điều này khiến các Khu và doanh nghiệp đều băn khoăn lo lắng... Thứ hai là khó khăn về tài chính trong đầu tư điện mặt trời. Đặc biệt, sau đại dịch Covid-19, doanh nghiệp càng khó khăn, tuy nhiên qua kinh nghiệm, có mấy giải pháp như: Nhà máy được hoàn toàn tự chọn lựa với nhiều giải pháp tài chính (tự đầu tư hoàn toàn; tự đầu tư một phần; vay vốn đầu tư 100%; vay vốn một phần; cho thuê mái nhà)…
Ông Nguyễn Văn Thông - Giám đốc phát triển Dự án Công ty Cổ phần VNG chia sẻ, đơn vị đã lắp đặt hệ thống điện năng lượng mặt trời lắp đặt trên mái tòa nhà có công suất thiết kế 620.73kwp, đáp ứng 20% nhu cầu sản lượng điện cần cho tòa nhà. Mặc dù có nhiều lợi ích cho doanh nghiệp, như giúp giảm chi phí tiền điện tương ứng với sản lượng điện sinh ra cung cấp cho tòa nhà, giảm phát thải khí các bon... Song cũng tồn tại nhiều vướng mắc trong triển khai, khi sản lượng điện sau khi cung cấp cho chính nhu cầu còn dư đã tải lên lưới điện hơn 200.000 kWh, tương đương 300 triệu đồng, nhưng chưa được điện lực trả tiền. Lý do là ngành điện yêu cầu phải có đăng ký ngành nghề sản xuất điện để công ty xuất hóa đơn. Song doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc đăng ký bổ sung ngành nghề do có vốn đầu tư nước ngoài, phải tuân thủ theo biểu cam kết WTO nên khó để đăng ký thêm ngành.
Về vấn đề này, ông Nguyễn Quốc Dũng - Trưởng ban Kinh doanh EVN cho rằng, hiện Chính phủ chưa có chính sách mua điện với lượng điện phát từ dự án điện mặt trời áp mái ở các khu công nghiệp, nên EVN vẫn đang chờ hướng dẫn của Chính phủ, Bộ Công Thương để làm cơ sở hướng dẫn thực hiện thanh toán đối với các doanh nghiệp đã phát lên lưới.
Ông Phạm Nguyên Hùng - Phó Cục trưởng Cục Điện lực và năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương) cho biết, Bộ đang xây dựng Dự thảo khung của Thủ tướng Chính phủ về cơ chế chính sách phát triển điện năng lượng tái tạo nói chung (bao gồm cả điện mặt trời mặt đất, điện mặt trời mái nhà, điện mặt trời nổi…). Dự thảo sẽ được xây dựng theo hướng không hạn chế công suất, nhưng với điện mặt trời mái nhà sẽ đưa ra tỉ lệ tự dùng. Mục đích để không phải đầu tư thêm lưới điện, đảm bảo hệ thống điện mặt trời áp mái có tính phân tán, hạn chế phải truyền tải, tránh tổn thất điện năng và tăng đầu tư xã hội.
Với quan điểm phát triển điện mặt trời áp mái phục vụ tự dùng là chính, Dự thảo cũng xây dựng giá điện theo hướng không duy trì giá cố định mà dựa trên khung giá phát điện hàng năm được Bộ Công Thương ban hành. Hiện Bộ đang giao Cục Điều tiết điện lực nghiên cứu xây dựng thông tư về khung giá, phương pháp định giá phát điện mặt trời hàng năm để làm cơ sở xác định giá điện mặt trời. Mục tiêu đảm bảo sát giá thị trường, tránh chuyện thực hiện giá cố định (FIT) cho 20 năm như trước đây. Ngoài ra, ông Hùng cũng cho hay cơ chế mua bán điện của các hộ lắp đặt điện mặt trời áp mái với EVN cũng không theo hướng bù trừ như trước. Thay vào đó, cơ chế mua bán điện được xác định trên cơ sở quy định của Bộ Tài chính, nên ở chiều mua/bán sẽ được thiết lập hai hóa đơn khác nhau để tách bạch hoạt động này.
Tại Tọa đàm, các chuyên gia, diễn giải cũng đã tập trung thảo luận, giải đáp những thắc mắc của doanh nghiệp xung quanh nội dung về: Khi nào sẽ có chính sách về điện mặt trời áp mái KCN? Nhà đầu tư có thể kinh doanh điện mặt trời mái nhà trực tiếp tại chỗ được không? (cấp điện cho các nhà tiêu dùng địa phương); Hiện nay lắp dùng tại chổ có dùng thiết bị zero export có được phép hay không? Nếu KCN đã có ĐTM ban đầu rồi và điện mặt trời áp mái không sử dụng đất thì có phải làm bổ sung ĐTM? Chính phủ bao giờ có thể nhận định và quyết định cụ thể về điểm đấu nối các dự án với DN cuối. Trong trường hợp này, điểm đấu nối thông qua EVN nhưng ko truyền tải, EVN có cho phép hay thu phí? Dự án điện mặt trời mái nhà có phải thực hiện thủ tục cấp Giấy phép xây dựng hay không, nếu có thì hình thức như thế nào? Về phòng cháy chữa cháy, doanh nghiệp có 1 mái lớn, công suất lớn hơn 1MWp, vì vậy chia ra làm nhiều dự án. Tuy nhiên, nếu doanh nghiệp có thể thẩm duyệt PCCC cho cả 1 dự án gồm nhiều MWp trong 1 giấy chứng nhận thẩm duyệt thiết kế PCCC và thực hiện nghiệm thu theo từng giai đoạn được không? Về thủ tục đấu nối: Có cơ chế cho phép đấu nối hệ thống điện mặt trời mái nhà sử dụng giải pháp Zero export không?...
Thu Hằng
