16/09/2020
Theo Báo cáo Sức sống Hành tinh năm 2020, được WWF công bố ngày 10/9, trong vòng chưa tới nửa thế kỷ, hai phần ba quần thể động vật có vú, chim, lưỡng cư, bò sát và cá trên toàn cầu đã giảm, phần lớn là do môi trường bị phá huỷ. Đây cũng là nguyên nhân góp phần lây lan các dịch bệnh liên quan đến động vật, như Covid-19.
Báo cáo giới thiệu một cách tổng quan, toàn diện về hiện trạng của thế giới tự nhiên, thông qua các chỉ số LPI - theo dõi xu hướng về sự phong phú của động vật hoang dã trên toàn cầu. Báo cáo có sự đóng góp của hơn 125 chuyên gia trên khắp thế giới cho thấy, nguyên nhân chính khiến quần thể các loài trên cạn, được theo dõi trong chỉ số LPI bị giảm là do mất và suy giảm môi trường sống, trong đó có phá rừng. Cách chúng ta sản xuất thực phẩm không bền vững cũng thúc đẩy sự suy giảm này. Hai loài nguy cấp trong chỉ số LPI được báo cáo miêu tả nổi bật là đười ươi ở vùng đất thấp miền Đông Congo và vẹt xám châu Phi ở Tây Nam Ghana. Số lượng của loài đười ươi trong Vườn quốc gia Kahuzi-Biega thuộc Cộng hòa Dân chủ Congo được ước tính giảm khoảng 87% từ năm 1994 - 2015, chủ yếu là do săn bắn bất hợp pháp. Loài vẹt xám châu Phi ở Tây Nam của Ghana giảm 99% từ năm 1992 - 2014 do bị bẫy bắt để bán và bị mất môi trường sống.
Báo cáo theo dõi chỉ số LPI của gần 21.000 quần thể của hơn 4.000 loài động vật có xương sống từ năm 1970 - 2016 cũng cho thấy, quần thể động vật hoang dã ở môi trường nước ngọt bị suy giảm 84%. Đây là sự suy giảm dân số trung bình mạnh nhất trong các hệ sinh thái, tương đương với giảm 4%/năm kể từ năm 1970. Một ví dụ tiêu biểu là số lượng sinh sản của cá tầm Trung Quốc trên sông Dương Tử đã giảm 94% kể từ năm 1982 - 2015 do dòng chảy của sông bị các con đập thuỷ điện chia cắt.
Báo cáo Sức sống Hành tinh 2020 còn đưa ra mô hình dự báo chỉ ra, nếu không tiếp tục ngăn cản việc suy thoái và mất môi trường sống, đa dạng sinh học toàn cầu sẽ tiếp tục giảm. Mô hình này được dựa trên bài nghiên cứu “Cần một chiến lược tích hợp để đảo ngược xu hướng đi xuống trong đa dạng sinh học trên cạn” do WWF và hơn 40 tổ chức phi chính phủ, tổ chức học thuật và nghiên cứu công bố trên Tạp chí Tự nhiên. Điều này cho thấy, chỉ có thể ổn định và đảo ngược sự mất mát của thiên nhiên do con người gây ra nếu có các nỗ lực bảo tồn tham vọng và có sự cải tổ trong cách sản xuất và tiêu thụ thực phẩm. Các thay đổi mà chúng ta cần là sản xuất thực phẩm và thương mại một cách hiệu quả và bền vững, giảm rác thải và cổ vũ cho một chế độ ăn uống lành mạnh, thân thiện hơn với môi trường.
Theo nghiên cứu, việc thực hiện tổng hợp các biện pháp, thay vì đơn lẻ, sẽ giúp giảm nhanh các áp lực lên môi trường sống của các loài hoang dã. Với cách này, ta có thể đảo ngược xu hướng suy giảm đa dạng sinh học do mất môi trường sống sớm hơn vài thập kỷ, so với kịch bản phá huỷ môi trường sống rồi cố gắng để đảo ngược tình thế. Các mô hình cũng chỉ ra rằng nếu thế giới “tiếp tục như hiện tại", tỷ lệ mất đa dạng sinh học từ năm 1970 sẽ tiếp tục trong những năm tới.
Báo cáo Sức sống hành tinh 2020 được công bố một tuần trước phiên họp thứ 75 của Đại hội đồng Liên hợp quốc, xem xét các tiến bộ trong việc thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững, Hiệp định Paris và Công ước về Đa dạng sinh học (CBD). Tại phiên họp của Đại hội đồng Liên hợp quốc 2020, các nhà lãnh đạo thế giới, doanh nghiệp và xã hội dân sự sẽ cùng thảo luận, nhằm phát triển Khung Hành động hậu 2020 cho đa dạng sinh học toàn cầu. Đây là mốc quan trọng để tạo dựng nền tảng cho một thoả thuận rất cấp bách: Thoả thuận mới vì Thiên nhiên và Con người.
Trần Hương
