29/03/2018
Cù Lao Dung là một huyện đảo thuộc tỉnh Sóc Trăng, nằm ở cuối nguồn sông Hậu, phía Nam giáp với biển Đông - nơi tiếp giáp với hai vùng kinh tế biển quan trọng: Khu kinh tế biển Định An của Trà Vinh và Khu kinh tế biển Trần Đề của Sóc Trăng. Với những bãi bồi ven biển, phủ một màu xanh của cây trái và của những cánh rừng...tất cả những hình ảnh đó đã phác họa nên một bức tranh tổng thể tuyệt vời về vùng đất thanh bình, yên ả, nên thơ, phong phú hệ động, thực vật, giàu tiềm năng phát triển du lịch sinh thái của vùng đất Phương Nam.
Đa dạng các loài động, thực vật
Vớiđịa hình bằng phẳng, được bao bọc bởi bốn bề sông nước và hệ thống sông rạch chằng chịt, Cù Lao Dung có 3 vùng sinh thái tự nhiên chủ yếu là vùng ngọt, vùng lợ và vùng nhiễm mặn. Các hệ sinh thái này đã tạo sự đa dạng về mặt sinh học với nhiều giống loài động vật quý, hiếm sinh sống tự nhiên và là nơi cư trú, sinh sản của các giống loài thủy, hải sản.
Du khách khám phá rừng phòng hộ ven biển Cù Lao Dung
Về các loài động vật, chiếm ưu thế là chim, cò, lưỡng thê và bò sát... Lớp chim có 77 loài thuộc 32 họ, 13 bộ, trong đó, có loài chim cốc đếnằm trong Sách đỏ Việt Nam, thuộc loài quý hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng cao; lưỡng cư và bò sát có 15 loài, thuộc 10 họ và 2 bộ động vật; lớp thú, có 18 loài thuộc 9 họ và 5 bộ, trong đó, có loài khỉ đuôi dàicó tên trong phụ lục IIB của Nghị định số 32/2006/NĐ-CP, ngày 22/4/2006 của Chính phủ. Loài khỉ này chủ yếu cư trú dưới những tán rừng ngập mặn, với khoảng 3 - 4 đàn, số lượng khoảng 300 - 400 cá thể. Đây là đàn khỉ tự nhiên đã có từ lâu, nhưng từ trước đến nay, việc quan sát theo dõi sự sinh trưởng và phát triển của đàn khỉ này chưa được thực hiện. Vì vậy, các nhà khoa học đang triển khai Đề án bảo tồn và phát triển đàn khỉ đuôi dài nhằm hướng đến việc xây dựng sản phẩm du lịchđộc đáo cho khu vực rừng ngập mặn huyện Cù Lao Dung.
Trên các bãi triều ven biển - là khu vực thường xuyên bị ảnh hưởng của thủy triều, nước lợ, mặn, quần thể thực vật phát triển chủ yếu là các loài cây ngập mặn, như: Đước, bần, mắm, dà, vẹt, dừa nước, chà là, mái dầm và các loài ô rô, cóc kèn... Còn tại các giồng cát, quần thể thực vật chủ yếu là các loài trâm bầu, tre gai và các loại trúc, me keo, so đũa, rau dừa cạn, phi lao…Ngoài ra, nơi đây có các loài thủy, hải sản phong phú, với 661 loài cá, 35 loài tôm, 23 loài mực và nhiều loài cua, ghẹ, nhuyễn thể khác. Đặc biệt, nhiều diện tích đất cồn, bãi bồi ven biển còn hình thành các vùng nghêu, sò tự nhiên với sản lượng lớn. Tuy nhiên, do khai thác thiếu bền vững, môi trường nước ngày càng bị ô nhiễm nên hiện nay, nguồn tài nguyên thủy sản tự nhiên trên địa bàn huyện đang có xu hướng giảm cả về số lượng lẫn số loài.
Đặc sắc nét văn hóa sông nước, miệt vườn
Với những ưu đãi về tài nguyên thiên nhiên và khí hậu ôn hòa, mát mẻ quanh năm nên không khí ở Cù Lao Dung luôn trong lành, không bị ảnh hưởng bởi những âm thanh, tiếng ồn, phù hợp với những người thích du lịch khám phá và nghỉ dưỡng.Ở đầu dãy cù lao, du khách sẽ bị ngỡ ngàng, lôi cuốn bởi những vườn cây ăn trái ở xã An Thạnh Nhứt và An Thạnh Tây. Cây trái nơi đây có nhiều chủng loại với hương vị đặc trưng, ngọt ngào như: xoài, nhãn, bưởi, cam, quýt, mãng cầu, sapô (hồng xiêm), măng cụt... Trong đó, có một loại trái cây đặc sản, đó là xoài Đài Loan - giống xoài mới, thích hợp với điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng của vùng đất này nên cho trái rất to, khoảng từ 1 - 2kg, vỏ có màu tím, vàng, xanh và hương vị thơm ngon.Xuôi về phía cuối dãy cù lao, du khách sẽ thích thú khi ngắm nhìn những cánh đồng mía thênh thang xen lẫn hàng dừa cao xanh mướt, những rẫy hoa màu sắc rực rỡ tạo nên những nét chấm phá độc đáo. Đặc biệt, nằm ở vị trí cuối cùng của huyện Cù Lao Dung là xã An Thạnh Nam, nơi đây có khu rừng bần ngập nước rộng khoảng 1.500 ha. Đây là khu rừng bần ngập nước rộng lớn nhất khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Từ cây bần, người dân đã tạo ra nhiều món ăn hấp dẫn như: Canh chua cá bống sao, cá ngát, cá bông lau, cá tra bần nấu với trái bần chín; gỏi (nộm) bông bần; trái bần sống ăn với mắm sống…
Hội nghị triển khai công tác quản lý, bảo vệ và phát triển rừng năm 2017 tại Cù Lao Dung
Bên cạnh những tiềm năng về tài nguyên tự nhiên,Cù Lao Dung còn có những điểm du lịch truyền thống, với những di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh và cấp quốc gia. Điển hình là Đền thờ Bác Hồ, tọa lạc tại ấp Đền Thờ, xã An Thạnh Đông. Đây là một trong 8 di tích lịch sử và văn hóa cấp quốc gia của tỉnh Sóc Trăng, được Bộ Văn hóa Thông tin công nhận vào ngày 28/12/2001. Đền thờ Bác được xây dựng vào năm 1970, trải qua nhiều lần trùng tu, sửa chữa, đến năm 2010, UBND tỉnh Sóc Trăng quyết định đầu tư tôn tạo, với các hạng mục như: Nhà tưởng niệm, nhà trưng bày, nhà hội, sân lễ, ao sen, cây xanh… Tiếp đến là Bia tưởng niệm chiến thắng Rạch Già ở thị trấn Cù Lao Dung, đây là di tích lịch sử cấp tỉnh, nơi đã diễn ra chiến công oanh liệt của quân và dân Cù Lao Dung, Long Phú nói chung trong kháng chiến chống thực dân Pháp.
Bảo tồn và phát triển du lịch bền vững
Trong thời gian tới, đểbảo vệ tài nguyên thiên nhiên vàphát triển du lịch sinh tháiCù Lao Dung, UBND huyện đã đề ra nhiều giải pháp như: Tăng cường công tác khảo sát, quy hoạch, xây dựng đề án phát triển các điểm du lịch; nâng cấp cơ sở hạ tầng, nhất là hệ thống giao thông. Bên cạnh đó, công tác đào tạo, bồi dưỡng về chuyên môn, nghiệp vụ du lịch cho cán bộ và người dân địa phương tiếp tục được triển khai, từng bước hình thành đội ngũ nhân sự làm công tác du lịch có tính chuyên nghiệp cao.Cùng với đó, huyện đang xây dựng sản phẩm du lịch đặc trưng của Cù Lao Dung, tránh trùng lắp với các địa phương khác, phát huy truyền thống tốt đẹp, các nét văn hóa độc đáo của địa phương. Đồng thời, huyện sẽban hành cơ chế, chính sách ưu đãinhằm khuyến khích, thu hút nhà đầu tư vào các dự án du lịch.Ngoài ra, cần tăng cường công tác quảng bá, giới thiệu những những nét hấp dẫn, độc đáo về vùng đất và con người Cù Lao Dung; đẩy mạnh công tác liên kết, hợp tác với các công ty lữ hành, xây dựng tuyến, tour du lịch hấp dẫn để tổ chức đưa du khách đến với Cù Lao Dung.
Về công tác bảo tồn đa dạng sinh học, huyện tiếp tục xây dựng chương trình điều tra giám sát đối với các loài quý, hiếm để cập nhật số liệu cho công tác quản lý và bảo tồn loài; thiết lập và quản lý bền vững hệ thống rừng phòng hộ ven biển, bao gồm cả rừng ngập mặn(RNM); xây dựng và triển khai thí điểm các dự án về cơ chế phát triển sạch trong lâm nghiệp; tăng cường các sáng kiến quản lý đất lâm nghiệp bền vững gắn với giảm nghèo.Khuyến khích cộng đồng địa phương chuyển sang sinh kế ít gây hại cho RNM hơn, đồng thời bảo vệ các loài thủy, hải sản quan trọng như cá hoặc tôm, nghêu, sò huyết, sinh vật sinh sống tại vùng bãi bồi, dưới tán RNM. Tạo sinh kế ổn định định cho các hộ dân cư (trong đó chú trọng đến các hộ dân cư nghèo, đồng bào dân tộc)…
Như vậy, với những lợi thế cảnh quan thiên nhiên, trong tương lai không xa,huyện đảo Cù Lao Dungsẽ trở thành “hòn ngọc xanh”, điểm đến du lịch thân thiện, hấp dẫn cho nhiều du khách trong và ngoài nước, góp phần nâng cao đời sống của người dân.
Nguyễn Thu Thủy
Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam
Nguồn: Bài đăng trên Tạp chí Môi trường, số 3/2018
