31/05/2017
Trong những chuyến lặn khảo sát các hệ sinh thái san hô, cỏ biển tại Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm, tỉnh Quảng Nam, chúng tôi phát hiện nhóm hải quỳ và cá hải quỳ phân bố rải rác và quan hệ gần rũi với rạn san hô ở biển. Tuy nhiên, tại Cù Lao Chàm chưa có một nghiên cứu nào chi tiết về nhóm sinh vật biển này. Dưới góc độ trực tiếp quan sát và tìm hiểu, xin được chia sẻ một số thông tin về nhóm sinh vật có giá trị thẩm mỹ và kinh tế này.
Hải quỳ là một nhóm động vật săn mồi sống dưới nước thuộc bộ actiniaria, cá hải quỳ (anemonefish), hay còn gọi là cá hề (clownfish) thuộc họ cá thia (pomacentridae). Trên thế giới đã xác định được 29 loài cá hề, tại vùng biển Việt Nam đã thống kê được 7 loài, trong đó đã xác định được tên của 6 loài và 1 loài chưa được xác định. Tại vùng biển Cù Lao Chàm, qua quan sát sơ bộ ước tính có ít nhất 5 loài cá hải quỳ phân bố rải rác trên các rạn san hô trên các đảo. Cá hải quỳ là những loài cá bản địa của các vùng biển nước ấm thuộc Ấn Độ Dương, Thái Bình Dương kể cả biển Đỏ. Tất cả các loài cá hề thuộc nhóm cá có kích thước nhỏ, loài có kích thước lớn nhất dài khoảng 18 cm nhưng chúng có màu sắc đẹp; tùy thuộc vào từng loài, cá hề có những màu sắc khác nhau như: màu vàng, cam, đỏ nhạt, đen nhạt,… nhiều loài có những vạch trắng hay đốm hai bên thân, thường gọi là cá hề khoang cổ.
Trong môi trường thiên nhiên hoang dã dưới nước, tất cả các loài cá hề đều sống cộng sinh với loài hải quỳ - có thể nói đây là mối quan hệ hợp tác đồng tiến hóa mà cả hai nhóm loài có thể tồn tại cùng nhau, chia sẻ những lợi ích có lợi mà không đe dọa đến sự sống còn của nhau. Các nghiên cứu đã cho thấy, cá hề ở rạn san hô ăn những động vật không xương sống nhỏ mà có khả năng đe dọa đến loài hải quỳ và những chất mà cá hề thải ra lại cung cấp nguồn dinh dưỡng cho hải quỳ. Ngoài ra, sự hoạt động thường xuyên của cá hề mang lại kết quả tích cực làm tăng nguồn ô xy hòa tan cho hải quỳ; để trả ơn người “bạn tốt” này, hải quỳ lại cung cấp nơi ẩn nấp lý tưởng và an toàn cho cá hề khi gặp nguy hiểm, vì hải quỳ là loài có nọc độc (kể cả con người mỗi khi tác động), nhưng duy nhất chỉ có cá hề không bị ảnh hưởng khi sống chung với hải quỳ. Vì vậy, cần thời gian để tìm hiểu thêm về cơ chế cho mối quan hệ hợp tác hoàn hảo này cũng như các đặc điểm sinh học và sinh sản thú vị từ các loài cá hề.
 |
 |
|
Cá hải quỳ tại Cù Lao Chà |
|
Sự tồn tại và cùng chung sống trên các rạn san hô của loài hải quỳ, cá hải quỳ đã làm tăng sự đa dạng của các hệ sinh thái san hô ở biển. Hải quỳ và cá hải quỳ là những sinh vật có màu sắc đa dạng, do vậy chúng có giá trị trên thị trường trong nước và thế giới. Hiện nay, nguồn lợi cá hải quỳ trong tự nhiên bị cạn kiệt, trong khi đó nhu cầu trong và ngoài nước cao, vì thế việc quản lý, bảo tồn nguồn lợi cá hải quỳ tại Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm là một thách thức cần được quan tâm đúng mức.
ThS. Lê Xuân Ái
Khu Bảo tồn biển Cù Lao Chàm
Nguồn: Bài đăng trên Tạp chí Môi trường số 5/2017
