02/03/2018
Nhìn những gốc đào xù xì, trên cành chỉ nở vài bông hoa đỏ thắm, ít ai biết rằng, đó là loài đào Thất Thốn (hay đào tiến vua) có giá lên tới hàng chục triệu đồng. Được xem là “hoàng hậu” của các loại đào bởi vẻ đẹp tinh tế, đào Thất Thốn xưa vốn chỉ dùng làm “đặc sản tiến vua”, giờ đây giống hoa vương giả này đã được người dân vùng Nhật Tân bảo tồn, chăm sóc nhằm đáp ứng thị hiếu của những người chơi hoa.
 |
| Người trồng đào ở Nhật Tân chăm sóc cây |
Không ai biết rõ về nguồn gốc giống đào có từ bao giờ, xuất xứ từ đâu nhưng tương truyền đây là giống đào đặc biệt quý hiếm, thường được các quan lại phong kiến tiến cử lên vua, chúa mỗi dịp lễ Tết. Cái tên Thất Thốn cũng có nhiều cách giải thích khác nhau. Có người cho rằng, tên cây xuất phát từ các đặc điểm tự nhiên của đào. “Thốn" là đơn vị đo chiều dài cổ của Việt Nam, mỗi thốn bằng 1 thước (chừng 1 m), mỗi cây chỉ có chiều cao khoảng 1 m. “Thất” chỉ giống đào ra rất ít hoa. Tuy nhiên, cũng có người hiểu theo nghĩa bóng, "thất" là mất mát, thốn "thiếu thốn", tức là người mua đào Thất Thốn với mong muốn năm mới mất đi những thiếu thốn để mưu cầu no đủ, vinh hoa.
Cây đào Thất Thốn có dáng bé nhỏ, thân màu đen tuyền, có rêu phong thậm chí bị nấm mốc mới “độc”, trồng 3 năm mới đơm hoa, 7 năm cây ra hoa kép và mỗi tầng hoa đều có 7 cánh. Đào Thất Thốn đẹp nhất là có tán hình nấm, lá dày, xanh thẫm, cành mọc chia đều ra xung quanh. Có cây không lá, không chồi, không hoa, nụ đen xì, nhưng giữa “cành củi” mốc meo ấy là những nụ hoa đào ẩn mình chờ đâm chồi, nảy lộc. Trước khi nở hoa, đào Thất Thốn bao giờ cũng bung chồi lộc, xanh tía như lưỡi kiếm. Hoa đào đỏ tươi hoặc hồng phai, nhụy vàng, mùi thơm thoang thoảng chứ không thơm ngào ngạt như hoa đào thường. Mỗi bông hoa có khoảng 49 cánh hoa được xếp dày dặn, trong khi đào thường chỉ có khoảng trên dưới 20 cánh hoa. Những bông hoa kép có thể lên tới 50 cánh/bông. Đặc biệt hơn, hoa đào Thất Thốn còn có thể mọc ở giữa gốc và thân. Có cây, hoa còn mọc ở sát mặt đất hay ủ nụ vài năm mới nở hoa. Hoa, lá đào thất thốn khi tàn sẽ co lại chứ không rụng như đào thường.
 |
| Hoa đào Thất Thốn có thể mọc ở giữa gốc và thân cây |
Trồng đào không tốn kém phân bón, giống vốn mà đòi hỏi công chăm sóc, phòng trừ bệnh và đặc biệt cần kỹ thuật hãm, thúc để đào nở đúng dịp Tết. Thông thường, đào Thất Thốn ra hoa vào khoảng rằm tháng Giêng, 2 năm mới ra hoa một lần. Chính vì vậy, để có một cây đào Thất Thốn nở hoa đúng dịp Tết hết sức khó khăn. Ngoài ra, để nhân giống đào Thất Thốn, chỉ có thể ghép cành, ghép rễ, lấy hạt trồng không lên cây. Nhiều chủ vườn đào nhân giống từ rễ 10 cây mới thành công được 1 cây. Bên cạnh đó, lá đào Thất Thốn dài gấp 3-4 lần đào thường, chừng 23-25 cm, che hết các mắt cây nên khi uốn thân và kích mọc nụ người làm phải hết sức khéo léo, chấm sai mắt vài mm là hỏng cả cây. Bên cạnh chế độ chăm sóc, cách uốn, tỉa cây thì việc tạo môi trường nhiệt, nước cực kỳ quan trọng. Thất Thốn sống thanh bạch, bón nhiều chất dinh dưỡng cây dễ bị chết và chỉ ưa nước sạch, đất càng cằn hoa càng đẹp và thắm sắc.
Tính đến thời điểm này, giá đào Thất Thốn không có biến động nhiều so với các năm trước, các cây đào đều được chủ giữ giá, cây đẹp nổi trội cũng chỉ tăng giá vừa phải. Cây con 1-3 năm tuổi, giá từ 700.000-2 triệu đồng; cây trên 5 năm giá dao động 8-10 triệu đồng; những cây lâu năm, giá lên đến 20-50 triệu đồng. Mặc dù có giá trị kinh tế cao nhưng giống đào Thất Thốn rất khó trồng. Nhật Tân là vùng đất của cả nước còn trồng được đào Thất Thốn, song số lượng cây cung cấp ra thị trường cũng rất khan hiếm. Trước đây, người dân đua nhau trồng đào Thất Thốn vì lợi nhuận cao, song qua thời gian, rất nhiều người khuynh gia bại sản do mất hết vốn liếng vì cả vườn đào chỉ cho ra đời những cành củi khô. Hiện nay, Nhật Tân có khoảng 10 hộ trồng đào Thất Thốn, trong đó có hộ anh Lê Hàm và ông Hà là trồng nhiều nhất. 100% số đào thất thốn chỉ dành để cho thuê chứ không bán, giá thuê từ vài triệu đến hơn 100 triệu đồng. Ngoài ra, đất trồng đào Thất Thốn ở Nhật Tân, do tốc độ đô thị hóa quá nhanh đang bị thu hẹp dần, ảnh hưởng không nhỏ đến việc duy trì nghề trồng đào truyền thống nói chung và giống đào quý nói riêng.
Không phụ lòng người trồng hoa, những ngày giáp Tết Mậu Tuất 2018, trời quang, mây tạnh, đào Thất Thốn đua nhau nở. Với đặc điểm riêng mà không một loại cây nào có được, dù bị cắt lìa cành vẫn trổ hoa, kết quả, đất càng cằn cỗi hoa càng đẹp, đào Thất Thốn là loài hoa quý, làm đẹp thêm vùng đất Hà thành mỗi độ Tết đến, Xuân vền
Nguyễn Văn Lãm
Nguồn: Bài đăng trên Tạp chí Môi trường số 1/2018
