28/04/2021
Canh tác nông nghiệp xanh - sạch đang trở thành xu hướng hiện nay. Loài ong mắt đỏ tồn tại trong tự nhiên chính là phương án hiệu quả, an toàn, vừa giải quyết triệt để sâu đục thân gây hại cho nhiều loại cây trồng, vừa thân thiện với môi trường.
Giải pháp sinh học cho một nền nông nghiệp xanh - sạch - thân thiện với môi trường
Để diệt sâu đục thân, từ trước đến nay, nông dân thường sử dụng phương pháp phun thuốc hóa học lặp đi lặp lại nhiều lần, điều này không chỉ gây tốn kém mà còn ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe con người, ảnh hưởng xấu đến môi trường, vật nuôi, làm giảm sự đa dạng sinh học, đặc biệt, đối với các khu vực canh tác hữu cơ, việc sử dụng thuốc trừ sâu hóa học là hoàn toàn không được phép.
Trong sản xuất nông nghiệp, sâu đục thân là một trong những mối nguy hại phổ biến, ảnh hưởng đến sự sinh trưởng, phát triển, năng suất của cây trồng. Sâu đục thân rất đa dạng về số loài và xuất hiện quanh năm, phá hoại nhiều loại cây trồng khác nhau như mía, lúa, cây ăn quả… Sau khi đẻ trứng, chúng đục vào bên trong thân cây, phá hoại cấu trúc và cắt đứt đường dẫn nhựa, gây ức chế sinh trưởng, làm cho cây bị héo ngọn, phát triển không bình thường. Đối với cây ăn quả, sâu sẽ làm yếu cành, dẫn đến dễ gãy đổ vào mùa mưa hoặc khi cây ra quả. Còn đối với cây mía, sâu đục thân làm giảm năng suất, chữ đường, thậm chí là mất trắng.
Cánh đồng mía sử dụng ong mắt đỏ kiểm soát sâu đục thân
Nhằm tìm ra lời giải cho vấn nạn sâu hại này cũng như hướng đến mục tiêu phát triển nền nông nghiệp xanh, sạch, thân thiện với môi trường thì việc sử dụng ong mắt đỏ chính là phương án hoàn hảo.
Không giống những con ong quen thuộc thường thấy, ong mắt đỏ là loài sống ký sinh với kích thước rất nhỏ. Đặc tính quan trọng nhất của loài ong này chính là tập tính đẻ trứng ký sinh vào bên trong trứng của các loài sâu hại. Khi trứng ong mắt đỏ nở, con non sẽ tiêu thụ dinh dưỡng từ bên trong trứng sâu, khiến trứng chết đi, không còn khả năng nở ra sâu hại.
Hiệu quả sử dụng ong mắt đỏ kiểm soát sâu đục thân đã được kiểm chứng qua nhiều thí nghiệm và cho thấy hiệu quả rõ rệt. Tỷ lệ sâu hại trung bình trên các diện tích có thả ong mắt đỏ là dưới 4%, trong khi diện tích đối chứng có tỷ lệ sâu hại trung bình 8 - 10%. Cụ thể hơn, khi thả ong vào ruộng ngô thì có 78,3% ổ trứng và 66,6% quả trứng đã bị ong ký sinh. Trong khi đó ở ruộng đối chứng tỷ lệ tương ứng là 51% và 47%. Sau một thời gian, lượng sâu bệnh trên các ruộng thả ong giảm hẳn đi. Dùng ong mắt đỏ để diệt sâu đục thân mía cũng đem lại hiệu quả cao với 82,6% ổ trứng và 78% quả trứng bị ong ký sinh. So với ruộng đối chứng với tỷ lệ là 23,5% và 25,3% thì có thể khẳng định hiệu quả rất cao của việc diệt trừ sâu bằng ong mắt đỏ.
Túi ong mắt đỏ trên cánh đồng mía
Bằng việc chủ động nhân nuôi và phát tán ong mắt đỏ vào đồng ruộng, nông dân có thể tận dụng loài thiên địch này để tiêu diệt sâu đục thân nhưng vẫn BVMT và không gây tồn dư thuốc bảo vệ thực vật trên nông sản.
Triển vọng nhân rộng mô hình
Hiểu được giá trị của biện pháp sinh học từ loài ong mắt đỏ, nhiều đơn vị đã tiến hành nghiên cứu nhân nuôi, cung cấp cho bà con nông dân, trong đó có thể kể đến Trung tâm Nghiên cứu Ứng dụng Mía đường Thành Thành Công (SRDC) thuộc Công ty Cổ phần Thành Thành Công - Biên Hòa (TTC Sugar). Với đặc thù là đơn vị giữ vai trò nghiên cứu, tư vấn và triển khai kỹ thuật canh tác hiện đại cho các nông trường mía của TTC Sugar, SRDC đã tập trung đầu tư hệ thống phòng thí nghiệm có năng lực sản xuất lớn, khép kín. Bắt đầu từ niên vụ 2016 - 2017, SRDC đã nhân nuôi, thả ong mắt đỏ trên 200 ha diện tích nông trường khu vực tỉnh Tây Ninh và 300 ha diện tích canh tác mía hữu cơ của TTC Attapeu (Lào). Đến thời điểm hiện tại, SRDC đã triển khai thành công hơn 6000 ha tại TTC Attapeu. Kết quả đạt được rất khả quan khi mức độ thiệt hại do sâu đục thân gây ra giảm rõ rệt, được các nông trường đánh giá cao. Từ kết quả này, SRDC đã mạnh dạn mở nhiều lớp tập huấn cho nông dân trồng mía và cán bộ nông vụ, cán bộ kỹ thuật để tuyên truyền về giải pháp này nhằm nâng cao nhận thức về biện pháp sinh học để có thể mở rộng phạm vi sử dụng trong tương lai.
Túi ong mắt đỏ trên cây dừa
Hiện nay, SRDC đã cải tiến, dần hoàn thiện phương pháp nhân nuôi ngài gạo để lấy trứng nhân nuôi ong mắt đỏ, cũng như phương pháp tồn trữ, phương pháp cho ký sinh và phương pháp thả ong trên ruộng. Từ đó, SRDC có thể sản xuất được số lượng rất lớn ong mắt đỏ với chi phí cạnh tranh so với việc sử dụng thuốc trừ sâu. Không chỉ với mía, vừa qua, SRDC đã triển khai thực nghiệm hơn 50 ha trên cây dừa ở “Thủ phủ dừa của Việt Nam” - Bến Tre.
Với mục tiêu thúc đẩy sự phát triển của nền nông nghiệp hiện đại song song với BVMT, SRDC nói riêng và TTC Sugar nói chung đã và đang nỗ lực để đưa biện pháp sinh học từ loài ong mắt đỏ phổ biến rộng rãi hơn, không chỉ là ở cây mía mà còn cho tất cả các loại cây trồng có nguy cơ bị ảnh hưởng bởi sâu đục thân.
Sơn Tùng
