28/11/2016
Hiện trạng hệ sinh thái quần đảo Thổ Chu
Quần đảo Thổ Chu thuộc tỉnh Kiên Giang là một quần đảo nằm trong vịnh Thái Lan và ở cực Tây Nam của Việt Nam. Quần đảo gồm 8 đảo: Thổ Chu, hòn Tử, hòn Cao Cát, hòn Hàng (còn có tên là hòn Chim, hòn Nhạn), hòn Khô, hòn Mô (còn gọi là hòn Cái Bàn), hòn Kèo Ngựa (còn gọi là hòn Xanh) và hòn Cao. Quần đảo được cấu tạo chủ yếu bằng sa thạch, cát vàng, trong lòng đất và dưới đáy biển của quần đảo có một trầm tích chứa dầu mỏ và khí đốt từ mũi Cà Mau đến quần đảo Thổ Chu, chiều dài trên 150 km, dày khoảng 5 km. Hiện nay, toàn bộ xã đảo có khoảng 500 hộ dân với trên 2.000 nhân khẩu đang sinh sống chủ yếu bằng nghề đi biển, dịch vụ nghề biển và buôn bán nhỏ.
 |
|
Quần đảo Thổ Chu, nơi an toàn để tàu thuyền tránh bão |
Theo số liệu nghiên cứu, quần đảo Thổ Chu có hệ thực vật trên bờ phong phú, với khoảng 200 loài; dưới biển hiện có 99 loài san hô đã được xác định, nên thích hợp cho các loài rùa biển làm tổ và tìm thức ăn, do đó, quần đảo Thổ Chu đã được đề xuất trở thành Khu bảo tồn biển, với tổng diện tích 22.400 ha, trong đó, phần đất liền khoảng 1.200 ha.
Là quần đảo xa bờ, có chế độ thủy triều đặc trưng nên lượng trầm tích chủ yếu phân bố ở đáy ven các đảo, trong vùng nước ngầm có các rạn san hô xen lẫn các gò đồi cát ngầm đã tạo nên hệ sinh thái (HST) đa dạng, với 110 loài thực vật phù du, 100 loài động vật phù du, 57 loài rong biển, 247 động vật đáy lớn, 97 loài cá, 20 loài tôm, cua, cá thân mềm… Sự đa dạng và phong phú của các loài sinh vật biển trên quần đảo Thổ Chu đã tạo ra nguồn lợi hải sản cho ngư dân nơi đây.
Đặc biệt, hòn Nhạn thuộc quần đảo Thổ Chu được coi là xứ sở của loài chim nhạn (họ én). Những năm trước, trên hòn đảo có nhiều chim nhạn về làm tổ và sinh sản. Nhưng hiện nay, do một số người dân thiếu ý thức, thường săn bắt và tìm trứng chim mang về làm thức ăn nên số lượng chim nhạn ngày càng giảm.
Ngoài ra, các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội đã tác động đến sinh cảnh sống của các loài chim và HST biển. Việc khai thác hải sản quá mức phục vụ tiêu dùng và xuất khẩu đã tác động đến các loài hải sản đặc hữu và có giá trị kinh tế cao. Các hình thức khai thác hải sản như lặn dùng vòi hơi, nghề câu, lưới rê, dùng thuốc độc... là những tác động chính làm cạn kiệt nguồn lợi động vật đáy thân mềm.
Đề xuất bảo vệ TN&MT biển quần đảo Thổ Chu
Tại Kỳ họp thứ 13, HĐND tỉnh Kiên Giang khóa VIII đã thông qua tờ trình về việc thành lập huyện đảo Thổ Chu, trên cơ sở toàn bộ xã đảo Thổ Chu, huyện Phú Quốc hiện tại. Đồng thời, tỉnh cũng đã có nhiều dự án phát triển kinh tế và du lịch để xây dựng Thổ Chu trở thành một huyện đảo giàu mạnh trên khu vực biển Tây. Như vậy, trong một tương lai không xa, Thổ Chu sẽ trở thành một hòn đảo mạnh về quốc phòng an ninh, thiên nhiên sinh thái phong phú, đa dạng, tiềm năng phát triển du lịch sinh thái. Để thực hiện mục tiêu này, tỉnh cũng đề ra một số giải pháp như: Đẩy mạnh việc thiết lập xây dựng Khu bảo tồn biển đảo Thổ Chu, với quy hoạch phân vùng quản lý rõ ràng và thích hợp để Khu bảo tồn sớm đi vào hoạt động, bảo vệ nguồn lợi và các dịch vụ HST biển; Chính quyền địa phương cần hợp tác chặt chẽ với lực lượng biên phòng kiểm soát và hướng dẫn các tàu đánh bắt vào neo đậu tránh gió, đảm bảo an toàn, vệ sinh môi trường cho vùng nước ven đảo.
Mặt khác, cấm đánh bắt và khai thác ven bờ bằng các phương tiện hủy diệt như cào bay, thuốc nổ làm ảnh hưởng đến nguồn lợi thủy sản và HST rạn san hô trên đảo; Triển khai nhiều biện pháp bảo tồn loài chim nhạn; Xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch sinh thái, bảo vệ các bãi cát, nghiêm cấm khai thác cát xây dựng.
Cùng với đó, xây dựng Quỹ BVMT biển ven đảo từ các nguồn thu như: Thu phí môi trường, thu từ xử phạt hành chính các hành vi vi phạm pháp luật môi trường và từ đền bù thiệt hại của các hành vi xâm hại, gây sự cố môi trường; Khuyến khích cư dân ven biển tham gia vào việc quản lý, bảo vệ rạn san hô, đồng thời, thực hiện giám sát và sử dụng bền vững nguồn lợi biển, ven bờ, nhằm nâng cao năng lực cộng đồng đối với bảo tồn và phát triển nguồn lợi hải sản.
Nguyễn Quốc Trinh
Trung tâm Khí tượng thủy văn quốc gia - Bộ TN&MT
Dư Văn Toán
Viện Nghiên cứu biển và hải đảo
(Nguồn: Bài đăng trên Tạp chí Môi trường số 10/2016)
