09/06/2021
Từ ngày 1 - 7/6/2021, chất lượng không khí tại một số tỉnh miền Bắc có xu hướng suy giảm, đặc biệt xảy ra vào ban đêm. Một trong những nguyên nhân chính là hiện tượng đốt rơm rạ đang diễn ra phổ biến trong giai đoạn thu hoạch. Tại các khu vực nông thôn, sau khi gặt lúa, rơm rạ thường được bỏ lại trên đồng ruộng và sẽ đốt vào buổi tối, vì vậy các chất ô nhiễm, đặc biệt là bụi mịn PM2.5 bắt đầu tăng từ khoảng 18 giờ và đạt giá trị cực đại từ 21 giờ đến 1 giờ sáng hôm sau. Tùy thuộc vào từng khu vực, mức độ ô nhiễm bụi mịn PM2.5 có sự khác nhau, tuy nhiên xu hướng chung là sự gia tăng hàm lượng PM2.5 vào ban đêm (Biểu đồ 1).
Biểu đồ 1. Trung bình 1 giờ của PM2.5 tại khu vực ngoại thành Hà Nội
Tại khu vực nội thành Hà Nội, hoạt động đốt rơm rạ không diễn ra trực tiếp, tuy nhiên trong những ngày gần đây hàm lượng bụi mịn PM2.5 cũng tăng cao vào thời gian buổi tối. Một số khu vực diễn ra hoạt động đốt rơm trực tiếp như tại tỉnh Bắc Ninh, hàm lượng bụi mịn rất cao, cao hơn khu vực nội thành Hà Nội.
Biểu đồ 2. Giá trị AQI giờ tại các trạm tự động
Kết quả tính toán chỉ số chất lượng không khí AQI cho thấy, tại một số khu vực phía Bắc, chất lượng không khí kém nhất vào đêm ngày 5/6 và sáng ngày 6/6. Tại một số trạm đo chỉ số AQI đã ở ngưỡng rất xấu (Biểu đồ 2). Mặc dù hàm lượng PM2.5 khá thấp vào thời gian ban ngày, nhưng nếu tính theo trung bình ngày (trung bình 24 giờ) thì tại một số trạm thông số PM2.5 trung bình 24 giờ vẫn vượt giới hạn cho phép của QCVN 05:2013/BTNMT (Biểu đồ 3). Hàm lượng PM2.5 trung bình 24 giờ cao nhất vào ngày 6/6.
Biểu đồ 3. Trung bình 24 giờ của PM2.5 tại một tại một số trạm quan trắc
Kết quả tính toán AQI ngày tại các trạm ngoại thành và ven đô Hà Nội cũng cho thấy, mức độ ô nhiễm không khí cao nhất vào ngày 6/6, trong ngày này chỉ số chất lượng không khí ở mức xấu và kém (Biểu đồ 4).
Biểu đồ 4. Giá trị AQI ngày tại một tại một số trạm quan trắc của Hà Nội
Ngoài việc đốt rơm rạ là nguyên nhân phát sinh chất ô nhiễm, thì các yếu tố khí tượng cũng làm gia tăng tình trạng ô nhiễm không khí vào ban đêm. Trong tháng 6, với đặc điểm mặt trời đi qua thiên đỉnh 2 lần tại Hà Nội với cường độ bức xạ mặt trời mạnh nhất trong năm. Ánh sáng từ mặt trời với cường độ lớn rọi vuông góc xuống đất khiến mặt đất bị đốt nóng, sau chập tối khi mặt đất nguội đi vì phát ra bức xạ hồng ngoại, gây nghịch nhiệt sát mặt đất. Kết hợp với điều kiện lặng gió, do đó các chất ô nhiễm do hoạt động đốt rơm rạ và các hoạt động khác không thể phát tán (Biểu đồ 5, 6). Ngoài ra, cường độ bức xạ cao gây ra các phản ứng quang hóa giữa các chất ô nhiễm sơ cấp làm trầm trọng thêm tình trạng ô nhiễm.
Biểu đồ 5. Tốc độ gió tại Hà Nội từ ngày 5 - 7/6
Các cơ quan quản lý nhà nước đã ban hành các văn bản và thực hiện các giải pháp để chấm dứt tình trạng đốt rơm rạ như Chỉ thị số 03/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ, theo đó các địa phương cũng đã ban hành Chỉ thị số 15/CT-UBND của Chủ tịch UBND Hà Nội, Chỉ thị số 09/CT-UBND của Chủ tịch UBND tỉnh Thái Nguyên, tuy nhiên tình trạng đốt rơm rạ vẫn còn diễn ra tại nhiều nơi. Trong những ngày tới, mùa vụ vẫn chưa kết thúc, hoạt động đốt rơm rạ tự phát còn tiếp tục xảy ra nếu không có sự tuyên truyền, quản lý, giám sát của chính quyền địa phương. Tình trạng ô nhiễm không khí có thể tiếp tục diễn biến phức tạp. Người dân cần tiếp tục theo dõi thông tin công bố về chỉ số ô nhiễm không khí AQI để có các biện pháp ứng phó phù hợp, đặc biệt là hạn chế các hoạt động ngoài trời vào buổi tối.
Biểu đồ 6. Biểu đồ hoa gió tại Hà Nội từ ngày 5 - 7/6
Châu Long
