28/02/2020
Trong 2 tháng đầu năm 2020, tiếp tục có những diễn biến xấu về chất lượng không khí ở một số đô thị khu vực miền Bắc và miền Nam, đặc biệt là tại TP. Hà Nội. Theo sheo iệt là tại hông khí ở ờng miền Bắc, Tổng cục Môi trườngđheo iệt là tại hông khí ở ờng miền Bắc, Tổng cục Môi trường do Tiệt là tại hông khí ở ờng miền Bắc, Tổng cục Môi trườngTN&MT Hà Nội quản lý; 1 trạm (tại Hà Nội) của Đại sứ quán Pháp và 2 trạm (tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh) của Đại sứ quán Mỹ cho thấy, ô nhiễm không khí chủ yếu do bụi mịn PM2.5, các thông số còn lại (NO2, O3, CO, SO2) về cơ bản vẫn đạt QCVN 05:2013/BTNMT.
Tại một số đô thị khu vực miền Bắc (Việt Trì, Hà Nội, Hạ Long), giá trị trung bình 24 giờ thông số PM2.5 cao hơn các khu vực khác, trong đó Hà Nội có giá trị cao nhất. Tại Hà Nội, trong tháng 1, giá trị quan trắc trung bình 24 giờ các trạm có 9 ngày vượt quá giới hạn so với QCVN, riêng trong tháng 2 (từ ngày 1/2 đến ngày 24/2) đã có 14 ngày vượt QCVN. Thành phố Việt Trì cũng có 6 ngày trong tháng 2 có giá trị PM2.5 trung bình 24 giờ vượt giới hạn cho phép. Tại các thành phố ở khu vực miền Trung (Huế, Đà Nẵng, Khánh Hòa), giá trị trung bình 24 giờ thông số PM2.5 về cơ bản vẫn đạt QCVN.Tại TP. Hồ Chí Minh cũng ghi nhận một số ngày có giá trị trung bình 24 giờ thông số PM2.5 vượt QCVN (ngày 6/1 và ngày 16/1).
Biểu đồ 1. Diễn biến giá trị trung bình 24 giờ thông số PM2.5 tại một số đô thị từ ngày 1/1 đến ngày 24/1/2020
Đánh giá chất lượng không khí theo chỉ số AQI cho thấy, từ ngày 1/1 đến ngày 24/2 tại các đô thị khu vực miền Bắc, số ngày trong tháng có chất lượng không khí ở mức trung bìnhvà mức kém chiếm tỷ lệ khá cao. Tại Hà Nội, chỉ có 7 ngày chất lượng không khí ở mức tốt (AQI<50), 9 ngày chất lượng không khí ở mức xấu (AQI>150), những ngày còn lại chất lượng không khí nằm ở mức từ trung bình đến kém.Tại các đô thị khu vực miền Trung, chất lượng không khí phổ biến ở mức tốt và trung bình. Tại TP. Hồ Chí Minh, số ngày có chất lượng không khí ở mức tốt chiếm 30%, ở mức trung bình chiếm 64% và ở mức kém chiếm 6% (Biểu đồ 2).
Biểu đồ 2: Diễn biến chỉ số AQI ngày tại một số đô thị từ ngày 1/1 đến 24/1/2020
Chất lượng không khí tại thủ đô Hà Nội trong 2 tháng đầu năm 2020
Tại Hà Nội, trong 2 tháng đầu năm 2020 đã có một số thời gian giá trị trung bình 24 giờ của thông số PM2.5 tăng lên rất cao (vượt từ 2 - 3 lần giới hạn cho phép của QCVN), ví dụ như các ngày 1/1, 13/1 đến ngày 14/1, ngày 2/2 và ngày 20-23/2. Sự thay đổi của các hoạt động sản xuất, sinh hoạt có tác động rất lớn tới chất lượng môi trường không khí. Điều này thể hiện rõ trong khoảng thời gian từ ngày 23/1 đến ngày 29/1, chất lượng không khí của thủ đô được đánh giá ở mức tốt, giá trị trung bình 24 giờ của thông số PM2.5 thấp hơn giới hạn so với QCVN nhiều lần. Đây là thời gian Tết Nguyên đán, lượng phương tiện tham gia giao thông rất ít, các hoạt động sản xuất, dịch vụ… cũng ít nên chất lượng không khí của thủ đô có sự cải thiện đáng kể (Biểu đồ 3).
Biểu đồ 3: Diễn biến giá trị trung bình 24 giờ thông số PM2.5 tại Hà Nội từ ngày 1/1 đến ngày 24/2/2020
Trong khoảng thời gian 1 tuần gần đây, từ ngày 17/2 đến ngày 23/2 kết quả quan trắc cho thấy, giá trị thông số PM2.5 có xu hướng liên tục tăng, đặc biệt trong khoảng thời gian từ ngày 20/2 đến ngày 23/2 giá trị PM2.5 rất cao. Giá trị trung bình 24 giờ của thông số PM2.5 ngày 21/2 vượt quá gần 3 lần so với giới hạn trong QCVN (Biểu đồ 4).
Biểu đồ 4: Giá trị trung bình 24 giờ của thông số PM2.5 tại Hà Nội từ ngày 16/2 đến ngày 24/2/2020
Kết quả tính toán chỉ số AQI ngày tại các trạm của Hà Nội từ ngày 1/1 đến ngày 24/2/2020 cho thấy, có khoảng 50% số ngày có chất lượng không khí ở mức kém đến rất xấu (AQI>100). Riêng ngày 21/2 là ngày có chất lượng không khí kém nhất trong khoảng thời gian nêu trên (mức rất xấu ở đa số các trạm) (Biểu đồ 5).
Biểu đồ 5: Diễn biến chỉ số AQIngày tại các trạm ở Hà Nội từ ngày 1/1 đến 24/1/2020
Chỉ riêng 1 tuần trở lại đây (từ ngày 18-24/2), kết quả tính toán AQI giờ của 3 ngày (từ ngày 20-23/2) có chỉ số AQI giờ ở mức rất xấu (>200) ở nhiều trạm. Đặc biệt tại trạm Mỹ Đình, chất lượng không khí đã ở mức nguy hại vào 2h sáng ngày 21/2. Sang ngày 24 và 25/2, tình trạng sương mù đã giảm đi và chất lượng không khí cũng có sự cải thiện hơn (Biểu đồ 6).
Biểu đồ 6: Diễn biến chỉ số AQI giờ trong 1 tuần gần đây
Có thể nhận thấy, trong 2 tháng đầu năm 2020, môi trường không khí tại một số đô thị lớn ở nước ta vẫn tiếp tục bị ô nhiễm bởi thông số bụi mịn PM2.5, trong đó, thủ đô Hà Nội vẫn tiếp tục là đô thị có giá trị thông số bụi PM2.5 cao nhất. Hà Nội và một số đô thị khác ở miền Bắc nước ta vẫn đang trong thời gian ghi nhận nồng độ các chất ô nhiễm trong không khí, trong đó có PM2.5 là cao nhất trong năm (từ tháng 9 đến tháng 3 năm sau). Trong thời gian nghỉ Tết Nguyên đán, do hoạt động giao thông giảm mạnh, các hoạt động công nghiệp, xây dựng cũng hầu như dừng, nên chất lượng không khí được đánh giá ở mức tốt. Còn trong khoảng 1 tuần vừa qua (từ ngày 18-24/2), chất lượng không khí bị suy giảm mạnh, có những ngày được đánh giá ở mức rất xấu. Chính vì vậy, khoảng thời gian này, người dân cần theo dõi thường xuyên các bản tin về chất lượng không khí, sử dụng khẩu trang đủ tiêu chuẩn khi ra đường để bảo vệ sức khỏe.
Mạc Thị Minh Trà
Trung tâm Quan trắc môi trường miền Bắc, Tổng cục Môi trường
Nguồn: Bài đăng trên Tạp chí Môi trường, số 2/2020)
