01/04/2025
Ngày 1/4/2025, tại Hà Nội, trong khuôn khổ chuyến thăm chính thức Việt Nam của Nhà vua và Hoàng hậu Vương quốc Bỉ (từ ngày 31/3 - 4/4/2025) đã diễn ra Phiên thảo luận với chủ đề “Khơi mở cơ hội trong quản lý và tái chế chất thải rắn (CTR) tại Việt Nam”. Đây là một hoạt động thiết thực, góp phần cụ thể hóa những cam kết và mong muốn trong mối quan hệ hợp tác giữa hai bên.
Thời gian qua, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể về phát triển kinh tế - xã hội, tạo tiền đề mở ra cơ hội hướng đến mục tiêu phát triển bền vững. Song, cùng với quá trình tăng trưởng kinh tế và công nghiệp hóa, các vấn đề về môi trường đang trở nên bức xúc, trong đó CTR phát sinh khối lượng lớn, thành phần ngày càng phức tạp. Tổng lượng CTR sinh hoạt trên địa bàn 61/63 tỉnh/thành phố khoảng 67.877 tấn/ngày, trong đó, tỷ lệ CTR sinh hoạt được thu gom, xử lý tại đô thị trung bình khoảng 96,6% và khu vực nông thôn khoảng 77,69%; tỷ lệ chôn lấp khoảng 64%. Đáng chú ý, trong nông nghiệp, lượng CTR phát sinh từ hoạt động trồng trọt khoảng hơn 95 triệu tấn; từ hoạt động chăn nuôi khoảng 68,92 triệu tấn. Đối với CTR y tế, tổng lượng phát sinh khoảng 669,58 tấn/ngày, trong đó CTR y tế của bệnh viện được xử lý đạt quy chuẩn là 97%. Đối với CTR công nghiệp thông thường, tỷ lệ thu gom, xử lý đạt trên 90%; chất thải nguy hại khoảng 98,06%. Thực tế này đặt ra nhu cầu cấp thiết phải nâng cao năng lực xử lý CTR, cả về quy mô, công nghệ và hiệu quả quản lý, nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển trong bối cảnh mới.
Nhận thức được điều này, Chính phủ Việt Nam đã đặt ra các mục tiêu tham vọng về quản lý CTR tại Quyết định số 491/QĐ-TTg ngày 7/5/2018 phê duyệt điều chỉnh Chiến lược quốc gia về quản lý tổng hợp CTR đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2050. Cùng với đó, Chiến lược Bảo vệ môi trường quốc gia đến năm 2030, định hướng đến năm 2050 đã đặt ra các mục tiêu cụ thể, có ý nghĩa định hướng cho công tác quản lý CTR; Luật Bảo vệ môi trường (BVMT) 2020 đã có bước tiến cơ bản trong hoàn thiện quy định pháp luật về quản lý CTR ở Việt Nam. Tuy nhiên, Việt Nam đang đứng trước những thách thức lớn trong công tác quản lý CTR: Hệ thống quản lý loại chất thải này hiện tại đang gặp phải khó khăn do nhiều nguyên nhân như thiếu bãi chôn lấp hợp vệ sinh; thiếu phương pháp xử lý tiên tiến, phù hợp và nguồn lực phân bổ cho công tác quản lý CTR vẫn còn hạn chế; các giải pháp giảm thiểu, tái sử dụng, tái chế, thu hồi năng lượng từ chất thải chưa được chú trọng dẫn đến khối lượng CTR phải chôn lấp cao. Mặt khác, nhiều địa phương gặp khó khăn trong bố trí mặt bằng điểm tập kết, trạm tái chế, trạm trung chuyển đáp ứng yêu cầu; chưa có cơ sở hạ tầng để xử lý tập trung chất thải thực phẩm thành mùn/phân hữu cơ; chưa có hạ tầng để tiếp nhận chất thải có thể tái chế, tái sử dụng...
Phát biểu tại Phiên thảo luận, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành cho biết, chuyến thăm chính thức Việt Nam của Nhà vua và Hoàng hậu Vương quốc Bỉ là một sự kiện có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, đánh dấu bước phát triển mới, thể hiện sự coi trọng của Vương quốc Bỉ trong hợp tác toàn diện với Việt Nam và mở ra những cơ hội thiết thực để tăng cường mối quan hệ hợp tác song phương ở nhiều lĩnh vực, trong đó có môi trường, nông nghiệp và phát triển bền vững.
Quang cảnh Phiên thảo luận
Thứ trưởng Lê Công Thành chia sẻ, trước bối cảnh tốc độ đô thị hóa nhanh chóng, sự gia tăng quy mô khu công nghiệp đi kèm với mối lo ngại về môi trường, Việt Nam đang tích cực tìm kiếm các giải pháp sáng tạo để giải quyết những thách thức liên quan đến rác thải sinh hoạt, chất thải y tế nguy hại và xây dựng, công nghiệp. Trong khi đó, Bỉ là một trong những quốc gia có tỷ lệ tái chế, tái sử dụng chất thải hiệu quả đứng đầu thế giới. Ngoài ra, Việt Nam là thị trường đầy tiềm năng cho những sáng kiến công nghệ, mô hình kinh tế tuần hoàn và giải pháp phát triển bền vững - những lĩnh vực mà Bỉ có nhiều kinh nghiệm và thế mạnh. Vì vậy, Phiên thảo luận ngày hôm nay là cơ hội để các đại biểu được giới thiệu về kỹ năng chuyên môn của Bỉ trong lĩnh vực xử lý, tái chế CTR, đồng thời hiểu rõ hơn các chính sách liên quan đến quản lý chất thải ở Việt Nam. Đây cũng là dịp để các công ty Bỉ và đối tác chủ yếu của Việt Nam giao lưu, kết nối, nhằm tìm kiếm cơ hội hợp tác, kinh doanh và tạo điều kiện cho các cuộc thảo luận về những thách thức, giải pháp trong quản lý CTR.
Trên tinh thần hợp tác cởi mở và hiệu quả, Thứ trưởng Lê Công Thành mong muốn thúc đẩy hơn nữa các hoạt động hợp tác với Vương quốc Bỉ trong lĩnh vực quản lý và tái chế CTR thông qua một số đề xuất cụ thể: (i) Đề nghị Vương quốc Bỉ xem xét hỗ trợ kỹ thuật, chuyển giao công nghệ tiên tiến trong xử lý, tái chế CTR và sản xuất năng lượng từ chất thải, nhất là các mô hình đã triển khai hiệu quả tại vùng Wallonie; (ii) Việt Nam mong muốn tăng cường hợp tác nghiên cứu và đào tạo chuyên môn, đặc biệt trong việc nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ kỹ thuật và quản lý môi trường địa phương; (iii) Hai bên có thể cùng xây dựng các dự án thí điểm về kinh tế tuần hoàn và quản lý chất thải tại một số địa phương của Việt Nam, làm tiền đề nhân rộng mô hình trên phạm vi cả nước; (iv) Việt Nam khuyến khích sự tham gia của các doanh nghiệp Bỉ vào thị trường xử lý CTR tại Việt Nam thông qua hình thức đối tác công - tư (PPP), đầu tư trực tiếp hoặc liên doanh với các doanh nghiệp trong nước.
Phát biểu dẫn đề “Tổng quan về quản lý chất thải và các chiến lược trong tương lai”, PGS.TS. Nguyễn Đình Thọ, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cũng nhấn mạnh sự cấp thiết của việc đổi mới mô hình quản lý CTR tại Việt Nam theo hướng tổng hợp, hiện đại, bền vững. “Trong bối cảnh lượng CTR ngày càng gia tăng, việc xây dựng các chiến lược dài hạn, gắn kết giữa chính sách, công nghệ, cùng với sự tham gia của cộng đồng là yếu tố then chốt để đạt được mục tiêu phát triển xanh và kinh tế tuần hoàn” - PGS.TS. Nguyễn Đình Thọ chia sẻ và kỳ vọng sự hỗ trợ, tiếp cận các mô hình, công nghệ tiên tiến, hiện đại của Bỉ sẽ giúp Việt Nam nâng cao hiệu quả công tác quản lý, xử lý rác thải trong tương lai.
Ông Adrien Dolimont, Bộ trưởng Thủ hiến vùng Wallonia nhấn mạnh, Việt Nam và Bỉ có nhiều tiềm năng để cùng nhau phát triển các giải pháp bền vững, dựa trên sự chia sẻ kinh nghiệm, công nghệ và sáng kiến từ cả hai bên. Về phía Bỉ - một trong những quốc gia có tỷ lệ tái chế, tái sử dụng chất thải đứng đầu thế giới, trong nhiều năm qua, Chính phủ Bỉ đã triển khai hiệu quả các chiến lược quản lý chất thải, từ ngăn chặn việc phát sinh đến tái sử dụng và tái chế chất thải. Ngoài ra, Chính phủ Bỉ cũng tăng cường quản lý vật liệu bền vững bằng cách hạn chế phát sinh chất thải từ các công đoạn sản xuất; thực hiện biện pháp tiết kiệm nguyên liệu thô và năng lượng; triển khai chiến dịch tuyên truyền, kêu gọi, khuyến khích mô hình sản xuất, tiêu thụ bền vững.
Với kinh nghiệm của Bỉ trong xây dựng hệ thống quản lý CTR hiệu quả, bền vững, Bộ trưởng Thủ hiến vùng Wallonia Adrien Dolimont hy vọng chương trình hợp tác sẽ “khơi mở” những cơ hội hợp tác, chuyển giao công nghệ, chia sẻ chính sách và mô hình tiên tiến, từ đó thúc đẩy Việt Nam nâng cao năng lực quản lý, tái chế CTR theo hướng hiện đại, thân thiện với môi trường và phù hợp với xu thế phát triển bền vững.
Tại Phiên thảo luận, Lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ trưởng Thủ hiến vùng Wallonia (Vương quốc Bỉ) kỳ vọng vấn đề hợp tác quản lý, xử lý CTR, phát triển kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam giữa hai bên sẽ được thúc đẩy thông qua những chương trình cụ thể giữa chính quyền, doanh nghiệp và các nhà nghiên cứu của hai quốc gia. Xoay quanh nội dung chính về “Kết nối kỹ năng chuyên môn của Bỉ với nhu cầu quản lý chất thải của Việt Nam”, các đại biểu đã chia sẻ cởi mở về thực trạng, thách thức, khoảng trống trong hệ thống quản lý CTR tại Việt Nam, từ khâu thu gom, phân loại, xử lý đến tái chế, tái sử dụng… Từ bức tranh rác thải ở Việt Nam, đại diện các doanh nghiệp Bỉ (Ecosteryl, Haemers, Menart, Ion Beam Application và trường Đại học Liège) đã giới thiệu một số mô hình quản lý tiên tiến, công nghệ xử lý hiện đại; chia sẻ những bài học kinh nghiệm trong xây dựng khung chính sách, huy động nguồn lực tư nhân và thúc đẩy vai trò của cộng đồng trong quản lý CTR, có thể áp dụng tại Việt Nam.
Bùi Hằng
