05/02/2018
Tiểu vùng sông Mê Công mở rộng bao gồm tỉnh Vân Nam (Trung Quốc) và 5 nước ASEAN gồm Myanma, Lào, Thái Lan, Campuchia và Việt Nam, với tổng diện tích 2,33 triệu km2. Đây là khu vực có tiềm năng kinh tế rất lớn với trữ lượng tài nguyên nước, tài nguyên sinh vật và khoáng sản phong phú.
Theo Báo cáo Các loài kỳ lạ của Quỹ Quốc tế Bảo vệ Thiên nhiên (WWF), đã có 11 loài lưỡng cư, 2 loài cá, 11 loài bò sát, 88 loài thực vật và 3 loài động vật có vú được phát hiện trong năm 2016 tại Campuchia, Lào, Thái Lan, Myanma và Việt Nam. Các phát hiện này đã nâng tổng số các loài được tìm thấy tại khu vực từ năm 1997 - 2016 thành 2.524 loài, bao gồm các loài thực vật, chim, động vật có vú, bò sát, cá và lưỡng cư…
 |
| Loài thằn lằn cá sấu được phát hiện ở vùng nước ngọt và các khu rừng thường xanh |
Trong số 115 loài trên, có 65 loài được phát hiện tại Việt Nam; 33 loài tại Thái Lan; 5 loài tại Myanma; 15 loài tại Lào; 7 loài tại Campuchia. Trong đó, có một loài dơi hình móng ngựa, được phát hiện tại các khu rừng thường xanh của vùng núi tại Lào và Thái Lan. Các nhà khoa học đã phải mất 10 năm mới khẳng định được đây là một loài mới. Một loài rùa ăn ốc, không phải được phát hiện tại các con sông, hay trong rừng, mà tại một chợ của miền Bắc Thái Lan. Loài rùa này đang bị đe dọa bởi việc xây dựng các con đập và đê. Một loài cá, với đường sọc kẻ màu đen và nâu in đậm trên thân dài mới được phát hiện tại Campuchia. Thằn lằn cá sấu Việt Nam có kích thước trung bình, được phát hiện sống ở vùng nước ngọt và các khu rừng thường xanh tại miền Bắc Việt Nam và phía Nam Trung Quốc. Ước tính, chúng chỉ còn khoảng 200 cá thể tại Việt Nam và đang bị đe dọa tuyệt chủng do sinh cảnh bị phá hủy, tác động từ hoạt động khai thác than, hoặc bị buôn bán làm thú cưng. Bên cạnh đó, hai loài chuột chũi được phát hiện tại các con sông suối của miền Bắc Việt Nam đã cho các nhà khoa học cái nhìn sâu sắc hơn về lịch sử và sự hình thành của các loài động vật có vú tại khu vực Đông Dương. Các nhà khoa học nhận định, một trong những lý do các loài chuột chũi có thể phát triển ổn định quần thể đó là do chúng sống dưới mặt đất, trong các khu vực được bảo vệ và do đó, tránh bị săn bắt bất hợp pháp. Một loài ếch có màu sắc rực rỡ được phát hiện tại khu vực rừng núi đá vôi phía Bắc Việt Nam cùng với 4 loài mới khác, tuy nhiên, cũng đang bị đe dọa bởi hoạt động khai thác đá làm xi măng và xây dựng giao thông.
Ông Stuart Chapman, Trưởng đại diện WWF-Greater Mekong cho biết: “Cứ một tuần, hơn hai loài mới được phát hiện và con số hơn 2.500 loài trong 20 năm qua đã cho thấy tầm quan trọng đặc biệt của khu vực Tiểu vùng sông Mê Công mở rộng đối với sự đa dạng sinh học toàn cầu. Mặc dù, khu vực đang phải đối mặt với nhiều mối đe dọa, nhưng những phát hiện trên tiếp thêm hy vọng cho chúng ta rằng, các loài động vật từ loài hổ to lớn cho tới loài rùa nhỏ bé đều có cơ may sống sót”.
 |
| Loài chuột chũi được phát hiện tại các con sông suối của miền Bắc Việt Nam |
Tuy nhiên, hiện nay, khu vực Tiểu vùng sông Mê Công mở rộng đang phải chịu sức ép từ các hoạt động phát triển như khai thác khoáng sản, xây dựng giao thông và các con đập lớn. Các hoạt động này đe dọa tới sự tồn tại của những cảnh quan tự nhiên - yếu tố làm nên sự độc đáo của khu vực. Cùng với đó, hoạt động săn bắn các loài hoang dã để lấy thịt, hoặc các thương vụ buôn bán động vật hoang dã bất hợp pháp có giá trị hàng tỷ đô la càng làm cho tình hình thêm phức tạp. Nhiều loài có thể đã biến mất trước khi chúng được phát hiện.
Buôn bán bất hợp pháp các loài hoang dã, đặc biệt tại khu vực Tam giác vàng - nơi giáp ranh giữa Lào, Thái Lan và Myanma, làm cho quần thể các loài trong khu vực ngày càng bị suy giảm. Hoạt động bất hợp pháp này còn đe dọa tới tất cả các loài của châu Á và cả châu Phi. Một trong những nguyên nhân khiến việc buôn bán này ngày càng gia tăng, đó là nhu cầu từ các du khách Trung Quốc và Việt Nam - những người hay tìm tới các khu vực như MongLa và Tachilek (Myanma), khu vực biên giới như Boten và Đặc khu Kinh tế Tam giác vàng (Lào) để thỏa mãn nhu cầu về sản phẩm các loài động, thực vật hoang dã.
Các loài của khu vực Tiểu vùng sông Mê Công mở rộng giống như những tác phẩm nghệ thuật và chúng xứng đáng được bảo vệ khỏi những kẻ buôn bán bất hợp pháp. Do đó, các quốc gia trong khu vực cần thắt chặt hơn việc thực thi pháp luật để chấm dứt nạn săn bắt bất hợp pháp, đồng thời, đóng cửa các chợ buôn bán động vật hoang dã tại khu vực Tam giác vàng và các trang trại nuôi nhốt hổ, gấu.
Ngân Phương
Nguồn: Bài đăng trên Tạp chí Môi trường số 1/2018
